بازنمایی چهره معلولیت در سینمای ایران

سمینار یک روزه «رسانه برای همه» در بخشی با موضوع «بازنمایی چهره معلولیت در سینمای ایران و جهان» با حضور پوران درخشنده و مجید مجیدی کارگردانان سینما و چند استاد علوم ارتباطات اجتماعی برگزار شد.

به گزارش ایسنا در این برنامه که ساعاتی قبل در تالار «ابن‌خلدون» دانشکده‌ علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، مجید مجیدی کارگردان سینما حضور خود دراین سمینار را به جهت ارادتش به جامعه معلولان دانست و گفت: تجربیاتم درخصوص جامعه معلولین، بسیار شخصی بود و این تجربیات ذهن و دیدگاه من نسبت به این پدیده را بسیار متعالی کرد. متاسفانه در جامعه ما معلولیت به گونه‌ای مطرح شده که جامعه معلولان درحاشیه قرار گرفته‌اند وهمین موضوع منجر شده است معلولیت نقص بزرگ به‌شمار رود.

همچنین در این همایش «محمد حسن اسدی‌ طاری» به ذکر برخی نتایج که از مقایسه ‌١٠ فیلم ایرانی و ‌١٠ فیلم خارجی در این زمینه تهیه شده بود پرداخت. او در این مراسم مسئله فروش را نیز امری مهم دانست و گفت: به طور مشخص کارگردانان فیلم‌های مختلف به هنگام ساخت فیلم باید مسایل اقتصادی و مسئله فروش را نیز در نظر داشته باشند. فیلم‌هایی که در زمینه معلول و معلولیت ساخته شده ممکن است که از نظر مادی نتوانند خواسته‌های فیلم‌ساز را برآورده کنند و تأثیر چندانی در فروش داشته باشند، اما بسیاری از این فیلم‌ها منعکس‌کننده پیام‌های فرهنگی بسیار بالایی در جامعه خواهند بود و همین مسئله نشانه‌ای برای مثمر ثمر بودن فعالیت‌ فیلم‌سازان این‌گونه فیلم‌هاست.

او در ادامه با اشاره به انواع مختلف معلولیت‌ها در اعلام نتایج حاصل شده از مقایسه فیلم‌های ایرانی و خارجی در این زمینه گفت: در مقایسه این فیلم‌ها به این نتیجه رسیدیم که از نظر مدت‌زمان فیلم‌های ایرانی نزدیک به ‌٥٠ درصد از زمان خود را به موضوع معلولیت اختصاص داده‌اند، اما در فیلم‌های خارجی این میزان به ‌٦/٦١ درصد می‌رسد. همچنین از نظر قصه نیز فیلم‌های خارجی اکثرا به اصل موضوع توجه داشتند، درحالی‌که در فیلم‌های ایرانی مسایل حاشیه‌ای نیز تا حدی مورد توجه قرار می‌گرفتند، همچنین در به تصویرکشیدن معلولیت در سینمای ایران ‌٣٥ درصد فیلم‌ها اشاره به معلولیت‌های ذهنی و ‌٦٥ درصد آن‌ها اشاره به معلولیت‌های جسمی دارند که همین مطلب گویای آن است که فیلم‌سازان در پرداخت به معلولیت‌های جسمی با مشکل کمتری مواجه‌اند.

 وی در ادامه صحبت‌هایش نیز عنوان کرد: در فیلم‌های ایرانی درصد بیشتری از فیلم‌ها معلولان را افرادی ضداجتماع نشان داده بودند، البته همگرایی با جامعه و نگرش مثبت به معلولان نیز در سطح بالایی در این فیلم‌ها مطرح شده بود و در بخش کمی از آن‌ها معلول به عنوان فردی منزوی و ضداجتماعی نشان داده شده بود. بر اساس پژوهش‌های صورت‌گرفته در این گروه از میان ‌١٠ فیلم ایرانی در هفت فیلم نقش اصلی را مردان ایفا می‌کردند و تنها نقش اول سه فیلم، زنان بوده‌اند. اما در فیلم‌های خارجی از میان ‌١٠ فیلم ‌٩ اثر زن و مرد را در کنار یکدیگر نقش اصلی قرار داده بودند و علاوه بر این در فیلم‌های خارجی به طور قالب از چهره‌های شناخته‌شده سینما برای ایفای نقش معلول استفاده شده است.

 این استاد دانشگاه همچنین در این نشست گفت: آن‌چه در این مقایسه بسیار مهم بود، نگاه کلی سینما به مسئله معلولیت در دو بخش چهره‌سازی و انتخاب کاراکتر بود. در ‌٧٠ درصد این فیلم‌ها گرایش مثبتی نسبت به معلولان وجود داشته است و در میان فیلم‌های خارجی ‌٨ فیلم و در میان فیلم‌های ایرانی نیز ‌٦ فیلم به کاراکتر مثبت معلولان تأکید داشته‌اند. او ادامه داد: در مورد داستان نیز، در فیلم‌های ایرانی در مقایسه با فیلم‌های خارجی پایان فیلم بیشتر قابل پیش‌بینی بود و در نهایت از نظر نگرش به معلول و حرکت و زندگی اجتماعی او نیز هشت فیلم ایرانی که او را از حق حیات و زندگی اجتماعی بهره‌مند می‌دانستند و تنها دو فیلم ایرانی، نگرش منفی نسبت به این قضیه داشتند.